very light

lĕvis, e, adj. [for leg-vis; Sanscr. laghu-s, little; cf. O. H. Germ. ring-i; Germ. gering; Gr. elachus], light in weight, not heavy (opp. gravis).

Lit.:

leviora corpora (opp. graviora),

Lucr. 2, 227:

aether,

id. 5, 459:

aura,

id. 3, 196:

levior quam pluma,

Plaut. Men. 3, 2, 23:

stipulae,

Verg. G. 1, 289: armatura, light armor:

levis armaturae Numidae,

the light-armed Numidians, Caes. B. G. 2, 10; also, by metonymy, lightarmed troops; v. armatura, and cf.:

sed haec fuerit nobis tamquam levis armaturae prima orationis excursio,

Cic. Div. 2, 10 fin.; so,

miles,

a light-armed soldier, Liv. 8, 8; cf.

of clothing: nudi, aut sagulo leves,

Tac. G. 6:

flebis in solo levis angiportu,

Hor. C. 1, 25, 10.—Of the earth upon the dead:

terraque securae sit super ossa levis,

Tib. 2, 4, 50;

esp. freq. on tombstones: sit tibi terra levis (abbreviated, S. T. T. L.): per leves populos,

the shades, bodiless persons, Ov. M. 10, 14:

virgaque levem coerces aurea turbam,

Hor. C. 1, 10, 18.— Poet. with inf.: fessis leviora tolli Pergama Grais, a lighter burden, i. e. easier to be destroyed, Hor. C. 2, 4, 11.—

Transf.

Light of digestion, easy to digest (mostly poet. and post-Aug.):

quae in aqua degunt, leviorem cibum praestant. Inter domesticas quadrupedes levissima suilla est, gravissima bubula,

lightest of digestion, Cels. 1, 18:

leves malvae,

Hor. C. 1, 31, 16 (cf.:

gravi Malvae salubres corpori,

id. Epod. 2, 57).—

Light in motion, swift, quick, fleet, nimble, rapid (syn.:

agilis, alacer, pernix): ipsa (diva) levi fecit volitantem flamine currum (i. e. Argo),

a quick, favorable wind, Cat. 64, 9; cf.:

leves venti,

Ov. M. 15, 346:

flatus,

Sil. 15, 162:

currus,

light, swift, Ov. M. 2, 150:

levi deducens pollice filum,

light, nimble, id. ib. 4, 36; so,

pollex,

id. ib. 6, 22:

saltus,

id. ib. 7, 767;

3, 599: peltam pro parma fecit, ut ad motus concursusque essent leviores,

Nep. Iphicr. 1:

Messapus levis cursu,

Verg. A. 12, 489:

leves Parthi,

id. G. 4, 314:

equus,

Val. Fl. 1, 389:

Nympharumque leves cum Satyris chori,

Hor. C. 1, 1, 31:

quaere modos leviore plectro,

nimbler, gayer, id. ib. 2, 1, 40:

et levis erecta consurgit ad oscula plantā,

Juv. 6, 507.—With inf. ( poet.):

omnes ire leves,

Sil. 16, 488:

exsultare levis,

id. 10, 605:

levior discurrere,

id. 4, 549:

nullo levis terrore moveri,

Claud. IV. Cons. Hon. 514:

hora,

fleeting, Ov. M. 15, 181:

terra,

light, thin soil, Verg. G. 2, 92:

et ubi montana (loca) quod leviora et ideo salubriora,

Varr. R. R. 1, 6, 3;

so (opp graviora),

id. ib. —

Slight, trifling, small (mostly poet.): ignis, Ov. M. 3, 488:

tactus,

a slight, gentle touch, id. ib. 4, 180:

strepitus,

id. ib. 7, 840:

stridor,

id. ib. 4, 413.

Trop.

Without weight, i. e. of no consequence; hence, in gen., light, trifling, unimportant, inconsiderable, trivial, slight, little, petty, easy (class.):

nunquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

Plaut. Trin. 3, 2, 58:

grave est nomen imperii atque id etiam in levi persona pertimescitur,

Cic. Agr. 2, 17, 45:

leve et infirmum,

id. Rosc. Com. 2, 6: quae mihi ad spem obtinendae veritatis gravissima sunt;

ad motum animi... leviora,

id. Deiot. 2, 5:

quod alia quaedam inania et levia conquiras,

id. Planc. 26, 63:

auditio,

a light, unfounded report, Caes. B. G. 7, 42:

cui res et pecunia levissima et existimatio sanctissima fuit semper,

something very insignificant, Cic. Rosc. Com. 5, 15:

dolor,

id. Fin. 1, 12, 40:

proelium,

Caes. B. G. 7, 36:

periculum,

id. B. C. 3, 26:

in aliquem merita,

id. ib. 2, 32, 10:

leviore de causa,

id. B. G. 7, 4 fin.:

praecordia levibus flagrantia causis,

Juv. 13, 182:

effutire leves indigna tragoedia versus,

Hor. A. P. 231.—As subst.:

in levi habitum,

was made little of, was regarded as a trifle, Tac. H. 2, 21; id. A. 3, 54:

levia sed nimium queror,

Sen. Herc. Fur. 63:

quid leviora loquor? Petr. poët. 134, 12: non est leve tot puerorum observare manus,

no easy matter, Juv. 7, 240:

quidquid levius putaris,

easier, id. 10, 344.—

With gen. ( poet.):

opum levior,

Sil. 2, 102.—

In disposition or character.

Light, light-minded, capricious, fickle, inconstant, unreliable, false:

homo levior quam pluma,

Plaut. Men. 3, 2, 23:

ne me leviorem erga te putes,

id. Trin. 5, 2, 34:

tu levior cortice,

Hor. C. 3, 9, 22:

vitium levium hominum atque fallacium,

Cic. Lael. 25, 91:

quidam saepe in parva pecunia perspiciuntur quam sint leves,

id. ib. 17, 63:

leves ac nummarii judices,

id. Clu. 28, 75:

sit precor illa levis,

Tib. 1, 6, 56:

levi brachio aliquid agere,

Cic. Att. 4, 16, 6:

quid levius aut turpius,

Caes. B. G. 5, 28 fin.:

auctor,

Liv. 5, 15:

leves amicitiae,

Cic. Lael. 26, 100:

spes,

vain, empty, Hor. Ep. 1, 5, 8:

leviores mores,

Ulp. Fragm. 6, 12.—

Mild, gentle, pleasant (rare):

quos qui leviore nomine appellant, percussores vocant,

Cic. Rosc. Am. 33, 93; and:

levior reprehensio,

id. Ac. 2, 32, 102:

tandem eo, quod levissimum videbatur, decursum est,

the gentlest, mildest, Liv. 5, 23 fin.:

nec leves somnos timor aut cupido Sordidus aufert,

Hor. C. 2, 16, 15; id. Epod. 2, 28:

exsilium,

mild, tolerable, Suet. Aug. 51.—Hence, adv.: lĕ-vĭter, lightly, not heavily.

Lit. (rare):

armati,

light-armed, Curt. 4, 13.—Of the blow of a weapon:

levius casura pila sperabat,

Caes. B. C. 3, 92, 2.—

Trop.

Slightly, a little, not much, somewhat:

leviter densae nubes,

Lucr. 6, 248:

inflexum bacillum,

Cic. Div. 1, 17, 30:

genae leviter eminentes (al. leniter),

id. N. D. 2, 57, 143:

qui (medici) leviter aegrotantes leniter curant, gravioribus autem morbis, etc.,

id. Off. 1, 24, 83:

saucius,

id. Inv. 2, 51, 154:

non leviter lucra liguriens,

id. Verr. 2, 3, 76, § 177:

agnoscere aliquid,

id. Fin. 2, 11, 33:

eruditus,

id. de Or. 3, 6, 24.— Comp.:

quanto constantior idem In vitiis, tanto levius miser,

so much less, Hor. S. 2, 7, 18:

dolere,

Ov. P. 1, 9, 30.— Sup.:

ut levissime dicam,

to express it in the mildest manner, Cic. Cat. 3, 7 fin. —

Easily, lightly, without difficulty, with equanimity:

id eo levius ferendum est, quod, etc.,

Cic. Fam. 4, 3, 2; cf.:

sed levissime feram, si, etc.,

id. Prov. Cons. 20, 47; Liv. 29, 9.— Comp.:

levius torquetis Arachne,

more dexterously, Juv. 2, 56.

lēvis (erroneously laevis), e, adj. [Gr. leios, leuros], smooth, smoothed, not rough, opp. asper (class.).

Lit.

In gen.:

corpuscula quaedam levia, alia aspera, etc.,

Cic. N. D. 1, 24, 66:

in locis (spectatur): leves an asperi,

id. Part. Or. 10, 36:

Deus levem eum (mundum) fecit et undique aequabilem,

id. Univ. 6:

pocula,

smooth, shining, Verg. A. 5, 91:

pharetrae,

id. ib. 5, 558:

brassica,

Cato, R. R. 15, 7:

levissima corpora,

Lucr. 4, 659:

coma pectine levis,

Ov. M. 12, 409:

nascunturque leves per digitos umerosque plumae,

Hor. C. 2, 20, 11:

levior assiduo detritis aequore conchis,

Ov. M. 13, 792: inimicus pumice levis, rubbed (cf. pumicatus), Juv. 9, 95.— Poet.: levi cum sanguine Nisus labitur infelix, slippery, [p. 1055] Verg. A. 5, 328:

levis Juventas ( = imberbis),

smooth, without hair, beardless, Hor. C. 2, 11, 6; so,

ora,

Tib. 1, 9 (8), 31:

crura,

Juv. 8, 115:

sponsus,

id. 3, 111:

caput,

id. 10, 199; 2, 12; hence, also, poet. for youthful, delicate, beautiful:

pectus,

Verg. A. 11, 40:

frons,

id. E. 6, 51:

umeri,

id. A. 7, 815:

colla,

Ov. M. 10, 698.—Also, finely dressed, spruce, effeminate:

vir,

Ov. A. A. 3, 437; Pers. 1, 82: argentum, smooth, not engraved or chased, Juv. 14, 62.—In neutr. absol.:

externi ne quid valeat per leve morari,

smoothness, Hor. S. 2, 7, 87; so,

per leve,

Pers. 1, 64:

per levia,

Aus. Idyll. 16, 4.—

Transf., rubbed smooth, ground down, softened, soft (rare), Scrib. Comp. 228; Cels. 2, 8.—

Trop., of speech, smooth, flowing (rare but class.):

oratio (opp. aspera),

Cic. Or. 5 fin.; so,

levis verborum concursus (opp. asper),

id. de Or. 3, 43, 171:

levis et aspera (vox),

Quint. 11, 3, 15:

levis et quadrata compositio,

id. 2, 5, 9:

levia ac nitida,

id. 5, 12, 18:

(aures) fragosis offenduntur et levibus mulcentur,

id. 9, 4, 116.— Adv. does not occur.

lux, lūcis (adverb. abl. luce, luci, and lucu, and in these old forms also used as m.; v. infra; in Plaut. lux is usually m.; Brix ad Plaut. Capt. 5, 4, 11), f. [luceo], light.

Lit.

In gen., the light of the sun and other heavenly bodies:

cum id solis luce videatur clarius,

Cic. Div. 1, 3, 6; id. Tusc. 1, 37, 90; id. Cat. 1, 3; id. Cael. 9:

per umbras Stella facem ducens multā cum luce cucurrit,

Verg. A. 2, 694: a lucifero donec lux occidat, till sunset, Juv, 13, 158. — The light, splendor, brightness of shining bodies:

viridi cum luce zmaragdi,

Lucr. 4, 1126:

luce coruscus ahenā,

Verg. A. 2, 470:

lucem non fundentes gemmae,

Plin. 37, 7, 25, § 94:

ferri,

Stat. Th. 8, 124.—

In partic., the light of day, daylight, day:

diurna,

Lucr. 6, 848:

Metellus cum primā luce in campum currebat,

Cic. Att. 4, 3, 4:

ante lucem,

id. de Or. 2, 64, 259:

primā luce ad eum accurrit,

at daybreak, dawn of day, Caes. B. G. 1, 22:

luce sub ipsā,

on the very verge of day, Verg. G. 4, 490:

in luci,

by day, Lucr. 4, 233:

luce reversā,

Juv. 6, 312.—Hence,

In abl. adverb.: luce, luci, and (ante-class.) lucu, by daylight, in the daytime:

ut luce palam in foro saltet,

Cic. Off. 3, 24, 93; so,

luce,

id. Pis. 10, 23; Auct. Her. 4, 36, 48; Verg. A. 9, 153 al.:

nocte ac luce,

Juv. 15, 43:

ut veniamus luci,

Plaut. Cas. 4, 2, 7:

cum luci simul,

id. Merc. 2, 1, 31:

luci claro,

id. Aul. 4, 10, 18; cf. Non. 210, 9:

quis audeat luci,

Cic. Phil. 12, 10, 25:

quodsi luce quoque canes latrent,

id. Rosc. Am. 20, 56; Liv. 35, 4, 5:

cum primo lucu ibo hinc,

Ter. Ad. 5, 3, 55:

cum primo luci,

Plaut. Cist. 2, 1, 49.—

Transf.

The heavenly bodies:

illae, quae fulgent luces,

Cic. Arat. 96.—

A day:

centesima lux est ab interitu P. Clodii,

Cic. Mil. 35, 98:

longiore luce ad id certamen nobis opus est,

Liv. 3, 2:

anxia nocte, anxia luce gemit,

Ov. M. 2, 806:

crastina,

Verg. A. 10, 244:

natali die mihi dulcior haec lux,

Juv. 12, 1:

septima quaeque lux,

id. 14, 105; cf.:

natura volvente vices et lucis et anni,

id. 13, 88. —Hence, poet.:

lux aestiva,

summer, Verg. G. 4, 52:

lux brumalis,

winter, Ov. Tr. 1, 11, 39.—

Life:

qui ab Orco mortuom me reducem in lucem feceris,

Ter. Hec. 5, 4, 12:

corpora luce carentum,

i. e. of the dead, Verg. G. 4, 255; Sil. 13, 473; cf.:

simul atque editi in lucem sumus,

Cic. Tusc. 3, 1, 2.—

An eye, the eyesight:

effossae squalent vestigia lucis,

Stat. Th. 11, 585:

damnum lucis ademptae,

Ov. M. 14, 197.—

A light, of an eminent man to whom all eyes turn:

Luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto,

Ov. M. 13, 100.—Of a beloved person:

o lux salve candida,

Plaut. Mil. 4, 8, 34.—

Trop.

The sight of all men, the public view, the public, the world:

nec vero ille in luce modo, atque in oculis civium magnus sed intus domique praestantior,

Cic. Sen. 4, 12: Isocrates forensi luce caruit, id. Brut. 8, 32:

familiam abjectam et obscu ram e tenebris in lucem vocare,

id. Deiot. 11, 30:

res occultas aperire in lucemque proferre,

id. Ac. 2, 19, 62.—

Light, encouragement, help, succor:

lux quaedam videbatur oblata, non modo regno, sed etiam regni timore sublato,

Cic. Phil. 1, 2, 40:

civibus lucem ingenii et consilii porrigere,

id. de Or. 1, 40, 184; cf.:

lucem adferre rei publicae,

id. Manil. 12, 33.—

A light, an ornament:

hanc urbem, lucem orbis terrarum,

Cic. Cat. 4, 6, 11:

genus sine luce,

undistinguished, obscure, Sil. 8, 248.—

Light, illustration, elucidation:

historia testis temporum, lux veritatis,

Cic. de Or. 2, 9, 36.—

That which enlightens, the source of illumination: ratio quasi quaedam lux lumenque vitae. Cic. Ac. 2, 8, 26; cf.:

ego sum lux mundi,

Vulg. John, 8, 12; id. ib. 12, 26.

prae-lūceo, xi, 2, v. n.

To shine or give light before; to hold or carry a light before, to light.

Lit.

Of those who carry a light:

servus praelucens,

Suet. Aug. 29:

alicui,

Stat. S. 1, 2, 89.—

Of the light itself:

praeluxere faces,

Mart. 12, 42, 3:

ne ignis noster praeluceat facinori,

Phaedr. 4, 11, 9.—

Trop.

In gen., to shine forth, be bright:

amicitia bonā spe praelucet in posterum,

Cic. Lael. 7, 23.—With acc.:

lumenque tuae praeluceo vitae,

Aus. Idyll. 4, 95.—

In partic., to shine brighter, to outshine, surpass:

nullus sinus Baiis praelucet,

Hor. Ep. 1, 1, 83.—

To shine very much, shine brightly:

baculum praelucet,

Plin. 32, 10, 52, § 141.

accendo, ōnis, m. [2. accendo], an inciter, instigator; read by Salmasius in Tert. de Pall. 6, where the old reading cerdo is to be preferred.

ac-cendo, ndi, nsum, 3, v. a. [cf. candeo], prop. to kindle any thing above, so that it may burn downwards (on the contr., succendere, to kindle underneath, so that it may burn upwards; and incendere, to set fire to on every side) (class., esp. in the trop. signif., very freq.).

Lit., to set on fire, to kindle, light: ut Pergama accensa est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31 (Rib. Trag. Rel. p. 1):

faces accensae,

Cic. Pis. 5: lumen de suo lumine, to kindle, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. v. 388 ed. Vahl.); cf.:

ita res accendent lumina rebus,

Lucr. 1 fin.; and:

Deus solem quasi lumen accendit,

Cic. Univ. 9, 28; so,

ignem,

Verg. A. 5, 4 al.

Meton., to light up, to illuminate:

luna radiis solis accensa,

Cic. Rep. 6, 17 (cf. id. N. D. 1, 31, 87);

so of the lustre of gold: et gemmis galeam clypeumque accenderat auro,

Sil. 15, 681 (but in Cic. Arch. 6, 14, the correct read. is accederet, v. Halm a. h. l.).

Fig., to inflame a person or thing (by any thing), to set on fire, to kindle, to incite, rouse up; aliquem or aliquid aliqua re: placare hostem ferocem inimiciterque accensum, Att. ap. Non. 514, 22:

quos meritā accendit Mezentius irā,

Verg. A. 8, 50:

nunc prece nunc dictis virtutem accendit amaris,

id. ib. 10, 368 (7, 482, bello animos accendit, is more properly dat.). That to which one is excited is denoted by ad:

ad dominationem accensi sunt,

Sall. Jug. 31, 16; the person against whom one is excited, by in or contra:

in maritum accendebat,

Tac. A. 1, 53:

quae res Marium contra Metellum vehementer accenderat,

Sall. J. 64, 4; with quare c. subj.:

accendis quare cupiam magis illi proximus esse,

Hor. S. 1, 9, 53. The historians use this word very often, esp. with abstract substt.:

certamen,

Liv. 35, 10:

discordiam,

id. 2, 29:

spem,

Tac. Ann. 12, 34 (cf. Verg. A. 5, 183):

dolorem,

id. ib. 15, 1 al. In Cic. de Or. 1, 25, 114, praeclare enim se res habeat, si haec accendi aut commoveri arte possint, accendi is obviously the first enkindling, rousing, of talent (syn. with commoveri); cf. id. de Or. 2, 47; id. Phil. 3, 7. And so perhaps Sen. Ben. 7, 9: crystallina... quorum accendit fragilitas pretium, signifies vessels of crystal, whose fragility gives them value (in the eyes of luxurious men).

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].

Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).

Lit.

Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:

qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,

id. Tusc. 1, 47, 114:

ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,

Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:

dies (alicui),

Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:

cum tertio die sol illuxisset,

Cic. N. D. 2, 38, 96:

cum illucescerent elementa mundi,

Ambros. in Luc. 5, 5.—

Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;

v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,

Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—

Trop.:

cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,

Cic. Agr. 1, 8, 24:

clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,

Vell. 1, 5, 1. — Impers.:

apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,

shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—

Act., to shine upon, give light to (Plautin.):

(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,

Plaut. Am. 1, 3, 49:

scelestiorem nullum alterum,

id. Bacch. 2, 3, 22.

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].

Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).

Lit.

Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:

qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,

id. Tusc. 1, 47, 114:

ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,

Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:

dies (alicui),

Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:

cum tertio die sol illuxisset,

Cic. N. D. 2, 38, 96:

cum illucescerent elementa mundi,

Ambros. in Luc. 5, 5.—

Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;

v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,

Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—

Trop.:

cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,

Cic. Agr. 1, 8, 24:

clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,

Vell. 1, 5, 1. — Impers.:

apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,

shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—

Act., to shine upon, give light to (Plautin.):

(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,

Plaut. Am. 1, 3, 49:

scelestiorem nullum alterum,

id. Bacch. 2, 3, 22.

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].

Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).

Lit.

Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:

qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,

id. Tusc. 1, 47, 114:

ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,

Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:

dies (alicui),

Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:

cum tertio die sol illuxisset,

Cic. N. D. 2, 38, 96:

cum illucescerent elementa mundi,

Ambros. in Luc. 5, 5.—

Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;

v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,

Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—

Trop.:

cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,

Cic. Agr. 1, 8, 24:

clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,

Vell. 1, 5, 1. — Impers.:

apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,

shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—

Act., to shine upon, give light to (Plautin.):

(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,

Plaut. Am. 1, 3, 49:

scelestiorem nullum alterum,

id. Bacch. 2, 3, 22.

sōl, sōlis, m. [Sanscr. svar, shine; cf. Gr. Seirios, seir, selas, Helenê; and Lat. serenus].

Sing., the sun, as a heavenly body.

In gen.:

tempora duorum generum sunt, unum annale, quod sol circuitu suo finit,

Varr. R. R. 1, 27:

solis cursus lunaeque meatus,

Lucr. 5, 77:

annum ad cursum solis accommodavit,

Suet. Caes. 40:

liquidi fons luminis aetherius sol,

Lucr. 5, 282:

quid potest esse sole majus?

Cic. Ac. 2, 26, 82:

illud dubium esse nulli potest quin arcus imago solis sit,

Sen. Q. N. 1, 3, 11.—

Esp.

Sol oriens or solis ortus, the east, as a quarter of the heavens:

spectant in septemtrionem et orientem solem,

Caes. B. G. 1, 1; 5, 13; 7, 69; cf.:

a sole exoriente supra Maeotis paludes, Cic. poët. Tusc. 5, 17, 49: si illud signum solis ortum conspiceret,

id. Cat. 3, 8, 20:

facem stellae ab ortu solis ad occidentem porrigi visam,

Liv. 29, 14, 3:

ab ortu solis flare venti,

id. 25, 27, 6.—

Sol occidens or solis occasus, the west:

alterum (litus) vergit ad solem occidentem,

Caes. B. G. 5, 13:

laborant ut spectent sua triclinaria ad solem occidentem,

Varr. R. R. 1, 13 fin.:

spectat inter occasum solis et septemtriones,

north-west, Caes. B. G. 1, 1:

quae (pars insulae) est propius solis occasum,

id. ib. 4, 28.—Cf. poet.:

sub sole cadente,

Manil. 4, 791.—In phrases, sol is often omitted by ellipsis: unde sol oritur oriens nuncupatur aut ortus;

quo demergitur occidens vel occasus,

Mel. 1, 1 init.; v. orior, ortus, occĭdo.—

Sol oriens or sol (solis) ortus= sunrise; sol occidens or solis (sol) occasus = sunset:

qui solem nec occidentem umquam viderint, nec orientem,

Cic. Fin. 2, 8, 23:

sole orto Gracchus copias educit,

Liv. 24, 15, 1:

prius orto Sole,

Hor. Ep. 2, 1, 113:

certi solis lunaeque et ortus et occasus sunt,

Liv. 44, 37, 7:

numquam ab orto sole ad occidentem... a curiā abscessit,

id. 27, 50, 4:

ut, equis insidentes, solis ortu cursum in quemdam locum dirigerent,

Val. Max. 7, 3, 2 ext.:

solis occasu,

Caes. B. G. 1, 50; Liv. 24, 17, 7:

ad (sub) solis occasum,

towards sunset, Caes. B. G. 5, 8; 2, 11:

in occasum declivi sole,

Plin. 8, 50, 76, § 203.— Poet.:

surgente a sole,

Hor. S. 1, 4, 29.—For sol occasus, v. occidere, and Plaut. Men. 2, 3, 87 (ante solem occasum); id. ib. 5, 7, 35 (ad solem occasum); cf.:

ab exortu ad occasum perstare contuentis solem,

Plin. 7, 2, 2, § 22.—

To designate a clime, country, etc., as eastern or southern (post-Aug.):

ille Liberi currus triumphantem usque ad Thebas a solis ortu vehat,

Sen. Vit. Beat. 25, 4:

terminos civitatis nostrae cum sole metimur,

id. Ot. Sap. 4 (31), 1. it tamen ultra oceanum solemque, id. Ep. 94, 63:

sub alio sole,

in another clime, Manil. 4, 171; cf.:

ut sua orientis occidentisque terminis finiat (sc. solis),

Sen. Ep. 92, 32.—

Trop., of a great good or a great man:

sol excidisse mihi e mundo videtur,

Cic. Att. 9, 10, 3:

solem e mundo tollere videntur qui, etc.,

id. Lael. 13, 47:

P. Africanus, sol alter (with sole geminato),

id. N. D. 2, 5, 14; cf. Hor. S. 1, 7, 24:

neque mundum posse duobus solibus regi, neque orbem, etc.,

Just. 11, 12.—

Prov.:

et sceleratis sol oritur,

Sen. Ben. 4, 26, 1; cf.:

qui solem suum oriri facit super bonos et malos,

Vulg. Matt. 5, 45: nondum omnium dierum sol occidit (Germ. Es ist noch nicht aller Tage Abend) = there are more days yet to come, sc. when the tables may be turned, Liv. 39, 26, 9.—

The poets reckon time in many ways by the movement, etc., of the sun:

bis me sol adiit gelidae post frigora brumae,

two years, Ov. Tr. 4, 7, 1:

donec sol annuus omnes conficeret metas,

within a year, Stat. Achill. 1, 455; cf. Nemes. Cyn. 122:

octavo lumine solis,

on the eighth day, Lucr. 6, 1195:

sol septimus,

Juv. 15, 44:

cum sol Herculei terga leonis adit,

in midsummer, Ov. A. A. 1, 68: O sol Pulcher, O laudande (= dies;

sc. Augusti reditus),

Hor. C. 4, 2, 46; cf. id. S. 1, 9, 72:

supremo sole,

at noon, id. Ep. 1, 5, 3:

sub medium solem,

Manil. 4, 651; cf. id. 4, 593:

sol abit,

it is growing late, Plaut. Merc. 5, 2, 32; cf.:

a primo ad ultimum solem,

all day long, Amm. 14, 6, 10.—

Transf., the sun, sunlight, sunshine, heat of the sun:

ager soli ostentus,

exposed to the sun, Cato, R. R. 6:

sarmenta imponito quae frigus defendant et solem,

id. ib. 48 (49):

uvas ponite in sole biduum,

id. ib. 112 (113):

sol semper hic est a mani ad vesperum,

Plaut. Most. 3, 2, 80:

quin exta inspicere in sole etiam vivo licet,

id. Aul. 3, 6, 29:

nec res posse in sole videri, ni, etc.,

Lucr. 5, 292:

nunc quidem paululum a sole,

out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92:

cum in sole ambulem,

id. de Or. 2, 14, 60:

apricatio in illo Lucretino tuo sole,

id. Att. 7, 11, 1; cf. id. ib. 12, 6, 1:

iter in calescente sole factum erat,

Liv. 44, 36 init.:

torrente meridiano sole,

id. 44, 38:

ex vehementi sole,

id. 28, 15, 11:

urente assiduo sole,

id. 44, 33 fin.:

ut veniens dextrum latus aspiciat sol,

light of the morning sun, Hor. Ep. 1, 16, 6:

reformidant insuetum lumina solem,

Ov. P. 3, 4, 49; cf.:

nam et solem lumina aegra formidant,

Sen. Vit. Beat. 20, 6:

adversi solis ab ictu,

sunstroke, Ov. M. 3, 183:

altera (spelunca) solem non recipit,

Sen. Ep. 55, 6:

sole correptis,

Plin. 29, 6, 38, § 119:

pisces, quos sole torreant,

id. 7, 2, 2, § 30:

siccatur in sole,

id. 19, 1, 3, § 16:

in agmine (Caesar) anteibat capite detecto, seu sol seu imber esset,

Suet. Caes. 57:

patiens pulveris atque solis,

Hor. C. 1, 8, 4.— And trop.: in solem ac pulverem procedere, or producere, into heat and dust, i. e. into practical life (opp. umbra eruditorum), Cic. Brut. 9, 37; id. Leg. 3, 6, 14.—In a similar sense:

cedat stilus gladio, umbra soli,

Cic. Mur. 14, 30.—Prov.:

clarior quam solis radii,

Plaut. Mil. 1, 1, 2:

sole ipso est clarius,

Arn. 1, n. 47; cf.

the class. luce clarius, and: cum id solis luce videatur clarius,

Cic. Div. 1, 3, 6.

Suns, images of the sun (class.):

neque pauci neque leves sunt qui se duo soles vidisse dicant,

Cic. Rep. 1, 10, 15:

Albae duos soles visos ferebant,

Liv. 28, 11, 3:

et rursus plures soles simul cernuntur,

Plin. 2, 31, 31, § 99:

quid eas vocem? imagines solis? Historici soles vocant, et binos ternosque adparuisse memoriae tradunt,

Sen. Q. N. 1, 11, 2.—

Poet. = days (v. I. C.):

nec tamen illis solibus ulla comparebat avis,

Lucr. 6, 1219:

saepe ego longos Cantando puerum memini me condere soles,

to spend the long summer days in singing, Verg. E. 9, 52:

tres soles... Erramus,

id. A. 3, 203; cf. Sil. 3, 554:

Bajani soles,

the sunny days of Bajœ, Mart. 6, 43, 5:

O soles!

id. 10, 51, 6: soles fulsere quondam tibi candidi, Cat. 8, 3, 8:

soles occidere et redire possunt,

id. 5, 4:

longis solibus,

Stat. Th. 5, 460:

solibus arctis,

short winter days, id. S. 1, 3, 88.—So, to describe certain seasons:

solibus hibernis... gratior,

than the sun in winter, Ov. M. 13, 793:

si numeres anno soles et nubila toto,

the sunny and cloudy days, id. Tr. 5, 8, 31.—

Light or heat of the sun ( poet. and in postAug. prose; cf.

D. supra): pars terrai perusta solibus assiduis,

Lucr. 5, 253; cf. Ov. H. 5, 112:

pluviis et solibus icta,

Lucr. 6, 1101:

quae carent ventis et solibus,

i. e. are buried, Hor. Epod. 16, 13; 2, 41:

et soles melius nitent,

id. C. 4, 5, 8; cf. id. Ep. 1, 10, 17:

ex imbri soles Prospicere... poteris,

Verg. G. 1, 393:

inque novos soles audent se gramina tuto Credere,

id. ib. 2, 332;

similarly,

Ov. F. 4, 404; Stat. Th. 1, 363; 4, 421; 4, 831:

tum blandi soles,

Ov. F. 1, 157:

frigore soles juvant,

id. R. Am. 405; so Mart. 10, 42:

Romulus et frater... Solibus et campo corpora nuda dabant,

Ov. F. 2, 366:

aequora semper solibus orba tument,

id. P. 1, 3, 54:

solibus rupta glacies,

Juv. 4, 43:

geminā pereunt caligine soles,

Stat. Th. 5, 154:

aestivos quo decipis aere soles?

id. S. 4, 4, 19:

tacent exhausti solibus amnes,

id. Th. 3, 2, 59; 4, 56; Mart. 10, 12, 7; 8, 14, 4; 14, 28; Ov. M. 1, 435:

cura soles assiduo quaerendi,

Plin. 26, 3, 8, § 16:

perpeti soles,

id. 36, 22, 45, § 162:

evitatis solibus,

id. 28, 12, 50, § 186:

(sal) siccatur aestivis solibus,

id. 31, 7, 39, § 73:

merguntur in aquam solibus tepefactam,

id. 19, 1, 3, § 17:

nec campi minus soles accipiunt,

id. 17, 4, 3, § 29:

sarculatio novos soles admittit,

id. 18, 21, 50, § 184; cf. id. 12, 5, 11, § 23; 12, 7, 14, § 26:

aurea pellebant tepidos umbracula soles,

Ov. F. 2, 311:

dum patula defendimus arbore soles,

Stat. S. 3, 1, 70.—Very rarely of the sun's revolution, without reference to light or heat:

quae via soles praecipitet,

Stat. Th. 6, 362.—In class. prose sometimes solis ardores, with the force of the poet. soles:

et nimios solis defendit ardores,

Cic. Sen. 15, 53; cf.:

propter nimios solis ardores,

Sen. Ep. 90, 17.

Sol, the Sun-god.

Lit.

The ancient Italian deity Sol, represented as driving the four-horse sun-chariot from east to west; later identified with the Greek Helios, and hence often called Titan or Phœbus by the poets:

signi dic quid est? Cum quadrigis Sol exoriens,

Plaut. Am. 1, 1, 269:

Sol... aeternam suscepit lampada mundi,

Lucr. 5, 402:

rapax vis Solis equorum,

id. 5, 402:

quod magni filia Solis eram,

Ov. R. Am. 276; id. M. 14, 346:

Solis currus,

id. P. 4, 6, 48:

secundum (invocabis) Solem et Lunam,

Varr. R. R. 1, 1 med.:

grates tibi ago, summe Sol,

Cic. Rep. 6, 9, 9:

Sol Phaëthonti filio facturum se esse dixit quidquid optasset,

id. Off. 3, 25, 94:

Quid? illum filium Solis nonne patris ipsius luce indignum putas?

id. Tusc. 3, 12, 26:

qui Solem aurigando aequiperare existimaretur,

Suet. Ner. 53:

Solis colossus Rhodi,

Plin. 34, 7, 18, § 41; 34, 8, 19, § 63.—Comic.:

credo edepol equidem dormire Solem atque adpotum probe,

Plaut. Am. 1, 1, 129.—

The Phœnician sun-god Heliogabalus (Elagabal), whose worship was introduced by the later emperors (Aurelianus, Heliogabalus):

ad templum Heliogabali tetendit... et Romae Soli templum posuit,

Vop. Aur. 25; cf. id. ib. 4; 14; 35; 39; Lampr. Heliog. 1; 3; afterwards called Sol Invictus, whose birthday, acc. to the Calendar. Const., was celebrated December 25th; cf. Julian. Or. 4, p. 156.—

Of the sun-worship of other nations:

(Germani) deorum numero ducunt Solem et Vulcanum et Lunam,

Caes. B. G. 6, 21; cf.:

rex regum, frater Solis et Lunae,

of the king of Persia, Amm. 17, 5, 3.—

The sun-god as emblem of omniscience:

non potuit reperire, si ipsi Soli quaerundas dares, lepidiores ad hanc rem quam ego dabo,

Plaut. Mil. 3, 1, 206:

meliorem neque tu reperis, neque Sol videt,

id. Stich. 1, 2, 53:

at vigiles mundi... Sol et Luna,

Lucr. 5, 1435:

si hoc uno quicquam Sol vidisset iniquius,

Cic. Off. 2, 8, 28:

O Solem ipsum beatissimum, qui antequam se abderet fugientem vidit Antonium,

id. Phil. 14, 10, 27:

Solem consule, qui late facta diurna videt,

Ov. F. 4, 582:

quis Solem fallere possit?

id. A. A. 2, 573; cf. Plaut. Bacch. 2, 3, 21; Sen. Herc. Fur. 595.—Hence represented as betrayer of conspiracies: propiusque honos [p. 1718] Boli, qui occulta conjurationis retexisset, Tac. A. 15, 74;

to him was commended the detection of murderers, in inscriptions over the slain: SOL, TIBI COMMENDO QVI MANVS INTVLIT EI,

Inscr. Orell. 4791:

SOL, TV INDICES EIVS MORTEM,

ib. 4792.—

Poet., to describe the times of the day: solverat flagrantes Sol pronus equos, = it was night, Stat. Th. 3, 408: Sol operum medius summo librabat Olympo Lucentes, ceu staret, equos, = it was mid-day, id. ib. 5, 85.

In gen., solis as an appellation.

DIES SOLIS, Sunday (late Lat.), Inscr. Orell. 508.—

Solis gemma, a precious stone, Plin. 37, 10, 67, § 181.—

Solis insula, off the coast of Gedrosia, Plin. 6, 22, 24, § 86; 6, 23, 26, § 97.—

Solis fons, in Marmorica, Curt. 4, 7, 22; Mela, 1, 8, 1; Plin. 5, 5, 5, § 31.—

Solis promunturium, in Africa, Plin. 5, 1, 1, § 9.—

Solis oppidum, a town in Ægina, Plin. 5, 9, 11, § 61.

sollĭcĭtus ( sōlĭcĭtus), a, um, adj. [sollus-cieo; cf. sollicito], thoroughly moved, agitated, disturbed.

Of physical motion ( poet. and rare).

As attrib. of motus, restless, unceasing:

quae sollicito motu carerent, referring to the elements in constant motion, as air, water, etc.,

Lucr. 1, 343: sic igitur penitus qui in ferro'st abditus aër Sollicito motu semper jactatur, i. e. an unceasing air-current within the iron, to explain its attraction by the magnet, id. 6, 1038.—

Of the sea agitated by storms:

ut mare sollicitum stridet,

Verg. G. 4, 262. —

Pregn., with the idea of distress (v. II. B.):

utile sollicitae sidus utrumque rati,

to a ship in distress, Ov. F. 5, 720: sollicitae porro plenaeque sonoribus aures, agitated, vibrating ( by disease), Lucr. 6, 1185:

corpus,

Sen. Herc. Fur. 1299.—

Sollicitum habere (cf. II. A. and B. infra), = sollicitare:

omnes sollicitos habui,

kept them busy, on the move, Ter. Heaut. 3, 1, 52 Donat. ad loc.

Of mental affections, full of anxiety, excitement, distracted by cares, engaged, troubled, disturbed (opp. quietus).

Of cares of business; esp. sollicitum habere, to keep busy, engaged (Plaut. and Ter.):

(clientes) qui neque leges colunt, neque, etc., sollicitos patronos habent,

Plaut. Men. 4, 2, 12 Brix ad loc.;

4, 2, 21: quorum negotiis nos absentum sollicitae noctes et dies sumus semper,

id. Stich. 1, 1, 6:

hem, tot mea Solius solliciti sunt curā, of servants busy in attending their master,

Ter. Heaut. 1, 1, 77: numquid vis? Py. Ne magis sim pulcer quam sum:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Mil. 4, 2, 95; cf.:

Hispaniae armis sollicitae,

Sall. H. 1, 48 Dietsch. —

Of restlessness from fear, suspense, etc., full of anxiety, agitated, alarmed, solicitous, anxious (opp. securus; freq. and class.): sollicitum habere, to fill with apprehension and fear, keep in anxiety; constr.,

Absol.:

in quibus si non erunt insidiae... animus tamen erit sollicitus,

Cic. Phil. 12, 11, 36:

diutius videtur velle eos habere sollicitos a quibus se putat diuturnioribus esse molestiis conflictatum,

id. Fam. 6, 13, 3:

quae maxime angere atque sollicitam habere vestram aetatem videtur,

id. Sen. 19, 66:

sollicitum te habebat cogitatio periculi mei,

id. Fam. 7, 3, 1; so id. Att. 2, 18, 1; id. Sest. 11, 25:

initia rerum quae... sollicitam Italiam habebant,

Caes. B. C. 3, 22:

cum satis per se ipsum Samnitium bellum et,... sollicitos haberet patres,

Liv. 8, 29, 1:

solliciti et incerti rerum suarum Megaram referre signa jubent,

id. 24, 23, 5:

sollicitae ac suspensae civitati,

id. 27, 50 med.:

quid illis nos sollicitis ac pendentibus animi renuntiare jubetis,

id. 7, 30, 22:

sollicitae mentes,

Ov. F 3, 362:

pectus,

id. M. 2, 125:

mens,

Curt. 4, 13, 2:

animi,

Hor. Ep. 1, 5, 18:

ego percussorem meum securum ambulare patiar, me sollicito?

Sen. Clem. 1, 9, 4:

sollicitus est et incertus sui quem spes aliqua proritat,

id. Ep. 23, 2:

ut sollicitus sim cum Saturnus et Mars ex contrario stabunt,

alarmed, id. ib. 88, 14:

fertur sollicitas tenuisse deas,

kept them in anxious suspense, Stat. Achill. 2, 338:

nunc sollicitam timor anxius angit,

Verg. A. 9, 89.—And opposed to securus and securitas:

quid est turpius quam in ipso limine securitatis esse sollicitum?

Sen. Ep. 22, 5:

securo nihil est te pejus, eodem Sollicito nihil est te melius,

Mart. 4, 83, 1; so id. 5, 31, 8; Sen. Ep. 124, 19; Quint. 11, 3, 151; Tac. H. 4, 58.—

With abl.:

sollicitam mihi civitatem suspitione, suspensam metu... tradidistis,

Cic. Agr. 1, 8, 23:

Sophocles, ancipiti sententiarum eventu diu sollicitus,

Val. Max. 9, 12, 5 ext. —

With de:

sollicitus eram de rebus urbanis,

Cic. Fam. 2, 12, 1:

de tuā valetudine,

id. ib. 16, 7, 1:

sollicita civitas de Etruriae defectione fuit,

Liv. 27, 21 med.:

sollicitum te esse scribis de judicii eventu,

Sen. Ep. 24, 1:

desii jam de te esse sollicitus,

id. ib. 82, 1.—

With pro:

ne necesse sit unum sollicitum esse pro pluribus,

Cic. Lael. 13, 45.—

With propter: sollicitus propter iniquitatem locorum, Liv. 38, 40, 9; 44, 3, 5 infra.—

With adverb. acc. vicem, for the fate of:

sollicito consuli et propter itineris difficultatem et eorum vicem,... nuntius occurrit,

Liv. 44, 3, 5:

ut meam quoque, non solum reipublicae vicem videretur sollicitus,

id. 28, 43, 9:

clamor undique ab sollicitis vicem imperatoris militibus sublatus,

id. 28, 19, 17.—

With gen.:

non sollicitus futuri, pendet (filius tuus mortuus),

Sen. Cons. Marc. 19, 6.—

With dat. (late Lat.):

ne solliciti sitis animae vestrae, neque corpori vestro,

Vulg. Matt. 6, 25.—

With ex:

ex hoc misera sollicita'st, diem Quia olim in hunc, etc.,

Ter. And. 1, 5, 33:

haec turba sollicita ex temerariā regis fiduciā,

Curt. 3, 1, 17.—

With ne, like verbs of fearing:

(mater) sollicita est ne eundem conspiciat, etc.,

Cic. Mur. 41, 88:

legati Romanorum circuire urbes, solliciti ne Aetoli partis alicujus animos ad Antiochum avertissent,

apprehensive, Liv. 35, 31, 1:

sollicitis populis ne suas operiant terras,

Plin. 11, 29, 35, § 104:

sollicitus Solon, ne tacendo parum reipublicae consuleret,

Just. 2, 7, 9; Front. Strat. 1, 1, 6.—

With interrog.-clause:

solliciti erant quo evasura esset res,

Liv. 30, 21 init.:

quam sim sollicitus, quidnam futurum sit,

Cic. Att. 8, 6, 3.—

In gen., troubled, disturbed, afflicted, grieved; constr. absol., with abl. alone, or with de:

sollicitus mihi nescio quā re videtur,

Plaut. Merc. 2, 3, 30:

neque est consentaneum ullam honestam rem, ne sollicitus sis... deponere,

lest you be troubled by cares, Cic. Lael. 13, 47:

vehementer te esse sollicitum et praecipuo quodam dolore angi,

id. Fam. 4, 3, 1:

vehementer populum sollicitum fuisse de P. Sullae morte,

id. ib. 9, 10, 3:

num eum postea censes anxio animo aut sollicito fuisse,

afflicted by remorse, id. Fin. 2, 17, 55:

hoc genus omne Maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli,

Hor. S. 1, 2, 3.—

Excited, passionate (rare):

qui, ut sint pudici, solliciti tamen et anxii sunt,

Cic. Tusc. 4, 33, 70:

atqui sollicitae nuntius hospitae, Suspirare Chloen.. Dicens, etc.,

Hor. C. 3, 7, 9; so, = avidus, with gen. or de ( poet. and post-class.):

hominem cuppedinis sollicitum,

Lucr. 5, 46:

de regno sollicitus ( = avidus regni potiundi),

Just. 1, 10, 6.—

Very careful for, concerned in, punctilious, particular about (post-Aug.; freq.); constr. absol., with de, circa, in, or obj.-inf.:

ne decet quidem, ubi maxima rerum monumenta versantur, de verbis esse sollicitum,

Quint. 8, 3, 13:

de quorum sumus judicio solliciti,

for whose judgment we care, id. 10, 7, 24:

dixit Cicero, non se de ingenii famā, sed de fide esse sollicitum,

id. 11, 1, 74:

nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa appareat,

id. 8, 4, 15:

eloquentia non in verba sollicita,

Sen. Ben. 7, 8, 2:

si tamen contingere eloquentia non sollicito potest,

id. Ep. 75, 5:

cur abis, non sollicitus prodesse bonis, nocere malis?

id. Hippol. 976; cf.

in double sense,

Mart. 4, 83, 2 and 5.—

= sollicitatus (v. sollicito; poet.):

solliciti jaceant terrāque premantur iniquā qui, etc.,

without repose, Ov. Am. 2, 16, 15.

Of abstr. and inanim. things.

In gen., solicitous, mournful, full of or connected with cares and anxiety, anxious, disturbed (class.;

often approaching the signif. II.): scio quam timida sit ambitio, et quam sollicita sit cupiditas consulatūs,

how full of cares is the desire for the consulship, Cic. Mil. 16, 42:

id est proprium civitatis ut sit libera et non sollicita rei cujusque custodia,

i. e. that nobody be disturbed in the quiet possession of his property, id. Off. 2, 22, 78:

est enim metus futurae aegritudinis sollicita exspectatio,

id. Tusc. 5, 18, 52:

quam sit omnis amor sollicitus et anxius,

fraught with solicitude, id. Att. 2, 24, 1: assentior, sollicitam et periculosam justitiam non esse sapientis, id. Fragm. Rep. ap. Prisc. p. 801 P. (Rep. 3, 27, 39): sollicitam lucem rapuisti Ciceroni, the mournful light, i. e. life, Vell. 2, 66:

in sollicito civitatis statu,

Quint. 6, 1, 16:

Hermagoras, vir diligentiae nimium sollicitae,

evercareful, id. 3, 11, 22:

sollicitum dicendi propositum,

anxiously accurate, id. 11, 1, 32:

sollicita parentis diligentia,

earnest care, id. 6, prooem. 1; so id. 6, 12, 16:

sollicitae actiones,

carefully elaborated, id. 4, 1, 57: causae sollicitae (opp. securae), [p. 1723] very doubtful cases, i. e. in which there is anxious suspense about the issue, id. 11, 3, 151: captarum (ferarum) sollicita possessio;

saepe enim laniant dominos,

Sen. Vit. Beat. 14, 2:

maxima quaeque bona sollicita sunt,

id. ib. 17, 4; id. Ep. 14, 18:

noctes, id. Ira, 2, 20, 1: tutela,

id. Cons. Marc. 11, 3:

sollicitos fecisti, Romule, ludos,

Ov. A. A. 1, 101:

quisque, sibi quid sit Utile, sollicitis supputat articulis,

id. P. 2, 3, 18:

sollicito carcere dignus eras,

a prison carefully guarded, id. Am. 1, 6, 64:

Cressa... sollicito revocavit Thesea filo,

Stat. S. 2, 6, 26:

pudor,

Mart. 11, 45, 7:

amor,

Ov. H. 19 (18), 196:

os,

id. P. 4, 9, 130:

frons,

Hor. C. 3, 29, 16:

manus,

Ov. Tr. 5, 2, 2:

preces,

id. P. 3, 1, 148:

prex,

Hor. C. 1, 35, 5:

vita,

id. S. 2, 6, 62:

lux,

Ov. Tr. 4, 10, 116:

senecta,

id. M. 6, 500:

libelli,

Mart. 9, 58, 5:

saccus,

id. 12, 60 b, 3:

fuga,

Ov. Tr. 4, 1, 50:

sedes,

id. ib. 4, 1, 85:

via,

id. ib. 1, 11, 2:

terrae,

id. M. 15, 786.— Hence,

= sollicitum habens, that causes distress, distressing, trying:

quid magis sollicitum dici potest,

what more distressing fact can be mentioned? Cic. Mil. 2, 5:

in quā (tyrannorum) vitā nulla... potest esse fiducia, omnia semper suspecta atque sollicita,

causing alarm, id. Lael. 15, 52:

sollicitumque aliquid laetis intervenit,

Ov. M. 7, 454:

o mihi sollicitum decus ac suprema voluptas,

Stat. Th. 7, 363; so,

opes,

Hor. S. 2, 6, 79:

aurum,

Sen. Hippol. 519:

pretia,

id. Herc. Fur. 461:

timor or metus,

Ov. H. 1, 12; 8, 76; 13, 124; id. P. 3, 2, 12; id. Tr. 3, 11, 10:

cura,

id. P. 1, 5, 61; Sen. Thyest. 922:

dolor,

Ov. A. A. 3, 374:

taedium,

Hor. C. 1, 14, 17:

fatum,

Ov. P. 4, 10, 11.

Of animals (rare): sollicitum animal (canis) ad nocturnos strepitus, very attentive to, i. e. watchful, Liv. 5, 47, 3; so Ov. M. 11, 599:

solliciti terrentur equi,

id. F. 6, 741:

lepus,

timid, id. ib. 5, 372.

Comp.: sollicitior (mostly post-Aug.; for which Cic. has magis sollicitus; v. III. 2. supra) homo, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 3:

nos circa lites raras sollicitiores,

too particular about, Quint. 7, 1, 43:

sollicitior rei familiaris diligentia,

id. 12, 1, 6:

innocentiam sollicitiore habituri loco,

Sen. Ben. 3, 13, 1:

(pauperes) sollicitiores divitibus,

id. Cons. Helv. 12, 1:

quod est sollicitius,

id. Tranq. 1, 15:

qui non sollicitior de capitis sui decore sit quam de salute,

id. Brev. Vit. 12, 3:

pro vobis sollicitior,

Tac. H. 4, 58.— Sup. (post-Aug. and rare):

illorum brevissima ac sollicitissima aetas est,

Sen. Brev. Vit. 16, 1.— Adv.: sollĭcĭtē (post-Aug.).

Carefully, punctiliously, anxiously: vestis nec servata, nec sumenda sollicite, Ser. Samm. ap. Sen. Tranq. 1, 5:

in conviviis lingua sollicite etiam ebriis custodienda est,

Sen. Clem. 1, 26, 2:

recitare,

Plin. Ep. 6, 15, 4:

exspectatus,

Front. Strat. 3, 12, 1; id. Aquaed. 103:

sollicitius et intentius,

Plin. Ep. 1, 4, 2:

custodiendus est honor,

id. ib. 1, 19, 4:

cavere,

App. Mag. p. 274, 35.— Sup.:

urbis curam sollicitissime agere,

Suet. Claud. 18.—

With grief, solicitude (class.:

sollicito animo): sollicite possidentur,

their possession is connected with solicitude, Sen. Ep. 76, 30:

laetus,

Sil. 6, 572.— Sup., Sen. Ep. 93, 12.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).

Lit., of material objects.

In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.

Alone:

hostes fossam complent,

Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

Cic. Ac. 2, 40, 125:

metu, ne compleantur navigia,

Liv. 41, 3, 2:

deducunt socii navis et litora conplent,

Verg. A. 3, 71:

conplebant Laidos aedes (amatores),

Prop. 2, 6, 1:

corpora quae loca complerent,

occupy space, Lucr. 1, 522:

legiones cum loca Camporum complent,

id. 2, 324:

milites complent murum,

Caes. B. G. 7, 27:

vigiles domum Flavii complevere,

Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

scrobem ad medium,

Col. Arb. 4, 5:

non bene urnam,

Ov. M. 12, 616:

vascula,

Quint. 1, 2, 28:

paginam,

to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

speluncas, of the winds,

Lucr. 6, 197.—

With abl. of material, etc.:

fossas sarmentis et virgultis,

Caes. B. G. 3, 18:

totum prope caelum... humano genere conpletum est,

Cic. Tusc. 1, 12, 28:

mundum animorum multitudine,

id. Div. 2, 58, 119:

bestiis omnium gentium circum conplere,

Liv. 44, 9, 4:

naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

id. 42, 62, 6:

Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

id. 30, 28, 4:

quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

Cic. Clu. 34, 93:

munus Apolline dignum libris,

Hor. Ep. 2, 1, 217:

late loca milite,

Verg. A. 2, 495:

naves serpentibus,

Nep. Hann. 11, 6:

amphoras plumbo,

id. ib. 9, 3:

statuas aëneas pecuniā,

id. ib. 9, 3:

horrea messibus,

Luc. 3, 66:

complentur moenia et tecta maerentium turbā,

Tac. A. 3, 1:

Palatium multitudine et clamoribus complebant,

id. ib. 14, 61:

virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

id. ib. 4, 51; cf.

also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

Cic. N. D. 2, 51, 128.—

With gen.:

conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

Cic. Sen. 14, 46:

cum completus jam mercatorum carcer esset,

id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

quae causa... ararum conpleverit urbis,

Lucr. 5, 1162.—

Esp.

In milit. lang.

To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

legiones in itinere,

Caes. B. C. 1, 25:

cohortes pro numero militum complet,

Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

legione completā per maniplos,

Sil. 8, 119.—

To man, fill with men:

classem Romanam sociis navalibus,

Liv. 24, 11, 9:

naves colonis pastoribusque,

Caes. B. C. 1, 56; cf.:

has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

id. ib. 2, 4:

naves bis denas aut plures,

Verg. A. 11, 327 Serv.—

To fill, impregnate:

alias (mulieres),

Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—

Transf., of light, sound, etc. (freq.).

To fill with light, maké full:

ut cuncta suā luce conpleat (sol),

Cic. Rep. 6, 17, 17:

mundum suā luce,

id. N. D. 2, 46, 119:

terras largā luce,

id. ib. 2, 19, 43:

orbem (luna),

Tib. 2, 4, 18:

lunae se cornua lumine complent,

Verg. A. 3, 645:

quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

Lucr. 5, 595.—

To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

omnia clamoribus,

Lucr. 4, 1014:

omnia vocibus,

id. 5, 1065:

nemus querellis,

id. 2, 358; cf.:

nemus timendā voce,

Hor. Epod. 6, 9:

aëra tinnitibus et murmure,

Ov. M. 14, 537:

atria ululatu,

id. ib. 5, 153:

atria fremitu,

id. ib. 5, 3 et saep.:

fremitu aequora,

Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

aures (sonus),

Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

caelum clamore,

Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—

Of odors, etc.:

omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —

Transf., to cover, overwhelm:

Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

Plaut. Am. 1, 1, 95.—

To fill, sate with food or drink:

multo cibo et potione,

Cic. Tusc. 5, 35, 100:

se flore Liberi,

Plaut. Cist. 1, 2, 8:

haec avis scribitur conchis se solere conplere,

Cic. N. D. 2, 49, 124.—

Trop.

To supply fully, furnish abundantly:

exercitum omni copiā,

Caes. B. C. 2, 25 fin. —

To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

Cic. Agr. 3, 1, 3:

reliquos (milites) bonā spe,

Caes. B. C. 2, 21:

aliquem gaudio,

Cic. Fin. 5, 24, 69:

taedio,

Quint. 8, 6, 14:

animos robore,

Luc. 5, 412:

omnia luctu,

Sall. C. 51, 9:

omnia terrore,

Liv. 34, 9, 13:

cuncta pavore,

Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

aliquem erroris et dementiae,

Plaut. Am. 1, 2, 9:

aliquem flagitii et formidinis,

id. Men. 5, 5, 3.—

To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

his rebus completis legiones reduci jussit,

Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

Liv. 23, 35, 15:

studia,

Gell. 13, 5:

conplent ea beatissimam vitam,

Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

summam promissi,

id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

rerum humanarum sorte completā,

Curt. 10, 6, 6 al. —

Of time, to finish, complete:

Gorgias centum et septem conplevit annos,

Cic. Sen. 5, 13:

cum VII. et LXX. annos complesset,

Nep. Att. 21, 1:

Corvinus centesimum annum complevit,

Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

sua fata,

Ov. Tr. 4, 10, 77:

sua tempora,

id. M. 15, 816:

quinque saecula vitae suae,

id. ib. 15, 395:

materna tempora,

i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.

Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—

Trop., complete, perfect:

completus et perfectus verborum ambitus,

Cic. Or. 50, 168.—

* Comp., Gell. 1, 7, 20.

com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).

Lit., of material objects.

In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.

Alone:

hostes fossam complent,

Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

Cic. Ac. 2, 40, 125:

metu, ne compleantur navigia,

Liv. 41, 3, 2:

deducunt socii navis et litora conplent,

Verg. A. 3, 71:

conplebant Laidos aedes (amatores),

Prop. 2, 6, 1:

corpora quae loca complerent,

occupy space, Lucr. 1, 522:

legiones cum loca Camporum complent,

id. 2, 324:

milites complent murum,

Caes. B. G. 7, 27:

vigiles domum Flavii complevere,

Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

scrobem ad medium,

Col. Arb. 4, 5:

non bene urnam,

Ov. M. 12, 616:

vascula,

Quint. 1, 2, 28:

paginam,

to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

speluncas, of the winds,

Lucr. 6, 197.—

With abl. of material, etc.:

fossas sarmentis et virgultis,

Caes. B. G. 3, 18:

totum prope caelum... humano genere conpletum est,

Cic. Tusc. 1, 12, 28:

mundum animorum multitudine,

id. Div. 2, 58, 119:

bestiis omnium gentium circum conplere,

Liv. 44, 9, 4:

naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

id. 42, 62, 6:

Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

id. 30, 28, 4:

quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

Cic. Clu. 34, 93:

munus Apolline dignum libris,

Hor. Ep. 2, 1, 217:

late loca milite,

Verg. A. 2, 495:

naves serpentibus,

Nep. Hann. 11, 6:

amphoras plumbo,

id. ib. 9, 3:

statuas aëneas pecuniā,

id. ib. 9, 3:

horrea messibus,

Luc. 3, 66:

complentur moenia et tecta maerentium turbā,

Tac. A. 3, 1:

Palatium multitudine et clamoribus complebant,

id. ib. 14, 61:

virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

id. ib. 4, 51; cf.

also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

Cic. N. D. 2, 51, 128.—

With gen.:

conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

Cic. Sen. 14, 46:

cum completus jam mercatorum carcer esset,

id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

quae causa... ararum conpleverit urbis,

Lucr. 5, 1162.—

Esp.

In milit. lang.

To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

legiones in itinere,

Caes. B. C. 1, 25:

cohortes pro numero militum complet,

Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

legione completā per maniplos,

Sil. 8, 119.—

To man, fill with men:

classem Romanam sociis navalibus,

Liv. 24, 11, 9:

naves colonis pastoribusque,

Caes. B. C. 1, 56; cf.:

has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

id. ib. 2, 4:

naves bis denas aut plures,

Verg. A. 11, 327 Serv.—

To fill, impregnate:

alias (mulieres),

Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—

Transf., of light, sound, etc. (freq.).

To fill with light, maké full:

ut cuncta suā luce conpleat (sol),

Cic. Rep. 6, 17, 17:

mundum suā luce,

id. N. D. 2, 46, 119:

terras largā luce,

id. ib. 2, 19, 43:

orbem (luna),

Tib. 2, 4, 18:

lunae se cornua lumine complent,

Verg. A. 3, 645:

quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

Lucr. 5, 595.—

To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

omnia clamoribus,

Lucr. 4, 1014:

omnia vocibus,

id. 5, 1065:

nemus querellis,

id. 2, 358; cf.:

nemus timendā voce,

Hor. Epod. 6, 9:

aëra tinnitibus et murmure,

Ov. M. 14, 537:

atria ululatu,

id. ib. 5, 153:

atria fremitu,

id. ib. 5, 3 et saep.:

fremitu aequora,

Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

aures (sonus),

Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

caelum clamore,

Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—

Of odors, etc.:

omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —

Transf., to cover, overwhelm:

Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

Plaut. Am. 1, 1, 95.—

To fill, sate with food or drink:

multo cibo et potione,

Cic. Tusc. 5, 35, 100:

se flore Liberi,

Plaut. Cist. 1, 2, 8:

haec avis scribitur conchis se solere conplere,

Cic. N. D. 2, 49, 124.—

Trop.

To supply fully, furnish abundantly:

exercitum omni copiā,

Caes. B. C. 2, 25 fin. —

To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

Cic. Agr. 3, 1, 3:

reliquos (milites) bonā spe,

Caes. B. C. 2, 21:

aliquem gaudio,

Cic. Fin. 5, 24, 69:

taedio,

Quint. 8, 6, 14:

animos robore,

Luc. 5, 412:

omnia luctu,

Sall. C. 51, 9:

omnia terrore,

Liv. 34, 9, 13:

cuncta pavore,

Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

aliquem erroris et dementiae,

Plaut. Am. 1, 2, 9:

aliquem flagitii et formidinis,

id. Men. 5, 5, 3.—

To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

his rebus completis legiones reduci jussit,

Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

Liv. 23, 35, 15:

studia,

Gell. 13, 5:

conplent ea beatissimam vitam,

Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

summam promissi,

id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

rerum humanarum sorte completā,

Curt. 10, 6, 6 al. —

Of time, to finish, complete:

Gorgias centum et septem conplevit annos,

Cic. Sen. 5, 13:

cum VII. et LXX. annos complesset,

Nep. Att. 21, 1:

Corvinus centesimum annum complevit,

Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

sua fata,

Ov. Tr. 4, 10, 77:

sua tempora,

id. M. 15, 816:

quinque saecula vitae suae,

id. ib. 15, 395:

materna tempora,

i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.

Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—

Trop., complete, perfect:

completus et perfectus verborum ambitus,

Cic. Or. 50, 168.—

* Comp., Gell. 1, 7, 20.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—